پزشکان متخصص چگونه در کشور توزیع می شوند؟ - وبلاگ بانیما

به گزارش وبلاگ بانیما، کمبود پزشک متخصص؛ یکی از دغدغه های همیشگی نظام بهداشت و درمان کشور بوده؛ دغدغه ای که می تواند چالش های زیادی را به ویژه در مناطق محروم و کم برخوردار برای سلامت و درمان مردم ایجاد کند.

حال باید پرسید چند پزشک متخصص در کشور وجود دارد و برنامه وزارت بهداشت برای توزیع عادلانه آنها و افزایش تدریجی تعداد متخصصان پزشکی چیست؟

دکتر بهزاد کلانتری- مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت در گفت وگو با ایسنا، درباره نحوه توزیع پزشکان متخصص در کشور، گفت: توزیع متخصص در کشور بر اساس آیین نامه ای انجام می گردد که از سوی وزیر بهداشت ابلاغ شده، در هر دو تا سه سال هم با توجه به شرایط کشور مورد بازنگری قرار گرفته و اصلاحاتی بر رویش انجام می گردد که به نفع مردم و پزشکان باشد. آخرین اصلاحی که بر روی این آیین نامه انجام شد، مربوط به سال گذشته است که تیمی از معاونت درمان نظرات کارشناسی شان را ارائه دادند. سپس آقای دکتر هاشمی- وزیر وقت بهداشت نیز تیم پنج نفره ای را برای اعلام نظر بر روی این آیین نامه تشکیل داد که نهایتا آیین نامه ای که ملاک توزیع نیروی انسانی سال گذشته و سال جاری است، ابلاغ شد.

• پزشکان متخصص چگونه در کشور توزیع می شوند؟

وی اضافه کرد: در آیین نامه توزیع متخصصان، گروه های پزشکی متعدد، در اولویت های خانواده شهدا و ایثارگران، زنان متاهل دارای فرزند، مردان متاهل، سپس زنان مجرد و در نهایت مردان مجرد تقسیم می شوند. این پنج گروه با امتیازاتی که کسب می نمایند، برای توزیع رقابت نموده و توزیع بر اساس امتیازشان انجام می گردد. به عنوان مثال بومی بودن بالاترین امتیاز را دارد و مثلا اگر کسی بومی فارس باشد، 30 امتیاز دریافت می نماید. در عین حال سیستم توزیع هم دستی نیست و به صورت سیستمی بر اساس جمع امتیازات متخصصین انجام می گردد. انتخاب محل نیز سیستمیک است؛ به طوری که متخصص بر اساس امتیازش و شهرهایی که انتخاب نموده، به صورت سیستمیک یک شهر برایش انتخاب می گردد. این فرآیند، سیستمی شبیه به کنکور دارد.

• آوانس وزارت بهداشت برای پزشکان متخصصی که به مناطق محروم بروند

کلانتری با بیان اینکه در این آیین نامه تمام جزییات درباره نحوه توزیع نیروی انسانی، نحوه انتقال یا جابجایی، نحوه توزیع پزشک در مناطق محروم و... تشریح شده است، اضافه کرد: حال برای اینکه توزیع پزشک در بعضی شهرها متمرکز نگردد، این آیین نامه هر دو تا سه سال یکبار بازنگری می گردد و ممکن است در هر بازنگری، محدودیت توزیع متخصص در شهرهای بزرگ، بیشتر گردد و برعکس امتیازات شهرهای کوچک بالاتر رود. به عنوان مثال ممکن است فردی که به مناطق محروم ویژه می رود، مدت طرحش از چهار سال به 21 ماه و دو سال به یکسال در شهرهای محروم ویژه کاهش یابد. با این اتفاق مناطق محروم نیز دارای پزشک می شوند.

• سهمیه 30 درصدی برای جذب پزشک متخصص در شهرهای محروم

وی همچنین گفت: البته قانون دیگری هم برای توزیع متخصص در مناطق محروم داریم؛ در سال 1389 قانون عدالت آموزشی تصویب شد و بر اساس آن به وزارت بهداشت اجازه داده شد که برای استفاده مناطق محروم، 10 درصد سهمیه مازاد ایجاد کند؛ به این معنی که اگر سالانه 3000 متخصص جذب می گردد، 300 نفر هم مازاد بر آنها به عنوان سهمیه مناطق محروم جذب گردد. این قانون در سال 1392 بازنگری شد و 10 درصد، به 30 درصد ارتقاء یافت که برای مناطق محروم است. بر این اساس وقتی فرد امتحان می دهد، می تواند سهمیه مازاد مناطق محروم را انتخاب کند و وقتی آن را انتخاب کرد، به این معنی است که قواعد آن قانون را پذیرفته است.

مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت ادامه داد: حال یکی از قواعد این قانون این است که هر کس که به این مناطق رود، باید سه برابر مدت تحصیلش در آنجا باشد. همچنین امکان جابجایی در طول مدت تعهد ممنوع است، قوانینی چون تابعیت از همسر را هم نمی توانند استفاده کند و هر کسی هم که از این قانون استفاده کند، پزشک همان جایی است که انتخاب نموده است. بر این اساس مدرک پزشکی اش زمانی آزاد می گردد که کل دوره تعهدش تمام شده باشد. در غیر این صورت نمی تواند دانشنامه پزشکی دریافت کند.

• طرح اجباری پزشکان حذف می گردد؟

کلانتری با بیان اینکه البته متخصصان مناطق را بر اساس آنچه در دفترچه می آید، انتخاب می نمایند، اضافه کرد: حال به این صورت سال به سال که پزشک جذب می کنیم، نقاط محروم مان هم پر می گردد. بنابراین با سهمیه مازاد مناطق محروم، می توانیم به فکر کم کردن زمان تعهدات و سهیمه های آزاد باشیم. بر همین اساس در سال گذشته در رشته هایی مانند داخلی، اطفال و روان پزشکی 20 درصد از میزان تعهدات شان کسر شد. در این صورت به تدریج به سمت حذف طرح عام می رویم. اگر بتوانیم با سهمیه مازاد نقاط محروم را پر کنیم، طرح، داوطلبانه شده و طرح اجباری حذف می گردد.

کلانتری با بیان اینکه طرح عام تخصص به میزان مدت تحصیل است، گفت: در این بخش ما مناطقی که را احتیاج به متخصص دارد، در سامانه تعیین می کنیم و افراد می توانند از میان آنها یک شهر را برای گذراندن طرح خود انتخاب نمایند. به عنوان مثال در سامانه تعیین می کنیم که دانشگاه علوم پزشکی اهواز به سه متخصص جراح اعصاب احتیاج دارد، این در سیستم مکانیزه ما ثبت می گردد و پزشکان بر اساس آن، انتخاب می نمایند و بر اساس امتیازشان یکجا برایشان به وسیله سامانه انتخاب می گردد.

• سالانه چند پزشک متخصص در کشور فارغ التحصیل می شوند؟

وی ادامه داد: در حال حاضر سالانه حدود 2500 تا 2600 نفر فارغ التحصیل تخصص داریم که برای توزیع به ما معرفی می شوند. از این تعداد حدود 400 تا 450 نفرشان در قالب سهمیه مازاد مناطق محروم هستند که محل خدمت شان تعیین است. تعدادی از آنها مامور آموزشی در ارگان هایی چون تامین اجتماعی، پزشکی قانونی و... هستند که بعد از تحصیل به همان ارگان بازمی گردند و تعدادی هم جزو تعهد عام هستند. بنابراین ما سالانه حدود 1700 تا 1800 نفر متخصص در قالب تعهد عام توزیع می کنیم. در حال حاضر در مجموع کل نیروهای طرحی متخصصی که در دانشگاه های علوم پزشکی شاغل هستند، حدود 6000 نفر هستند که اغلب شان هم در مناطق محروم فعالیت می نمایند.

• علت کمبود مقطعی پزشکان متخصص در بعضی شهرهای محروم

کلانتری با اشاره به وضعیت کمبود پزشک متخصص در کشور، اظهار کرد: بالاخره احتیاجها اضافه شده، جمعیت رشد نموده، آگاهی مردم بالاتر رفته و بیشتر به پزشک متخصص و فوق تخصص مراجعه می نمایند. بنابراین میزان تقاضا افزایش یافته است و با توجه به چرخه توزیع نیروی متخصص، ممکن است گاهی دچار کمبود نیروی تخصصی در بعضی مناطق شویم. ما بر اساس اطلاعات کمبود در مناطق مان که در سامانه تعیین می گردد، در شهریور هر سال با معاونین درمان دانشگاه های علوم پزشکی احتیاجها را استخراج می کنیم. قرار است سال جاری این اقدام را با روسای دانشگاه های علوم پزشکی و معاونین درمان آنها انجام دهیم. در این اقدام وضعیت نیروی انسانی تخصصی در بیمارستان های کشور را با جزییات در سامانه ثبت می کنیم و بر اساس آن توزیع متخصصین را انجام خواهیم داد.

• شاخص پزشک متخصص در کشور و برنامه ریزی برای 1404

وی با اشاره به میزان نیروهای تخصصی در کشور، گفت: طبق مطالعات ما در کشور شاخص نیروی پزشکی تخصصی به طور متوسط 0.5 به ازای هر 1000 نفر جمعیت است. طبق برنامه ریزی هایمان برای 1404 باید شاخص نیروی انسانی را به طور متوسط و در مجموع کل متخصصین، به 0.9 به ازای هر 1000 نفر برسانیم. همچنین شاخص کل نیروهای پزشکی اعم از عمومی، متخصص و فوق تخصص در کشور 1.1 به ازای هر 1000 نفر جمعیت است. این شاخص در کشورهای مختلف، متفاوت است. در کشورهایی مانند ایران این شاخص بین 1.5 تا 1.7 در هر 1000 نفر است و در کشورهای اروپایی به 2.5 تا 3 به ازای هر 1000 نفر هم می رسد. به هر حال در کشور ما منابع در همین حد است و شاخص هایمان هم با کشورهای اروپایی فرق دارد. به عنوان مثال در کشورهایی که سه پزشک به ازای هر 1000 نفر دارند، استانداردهای ویزیت و پرداخت شان متفاوت است، ما آن شرایط را نداریم که بگوییم باید به شاخص های کشورهای اروپایی برسیم. البته باید طی 20 سال آینده به این سمت حرکت کنیم، اما نه اینکه بگوییم پنج سال دیگر به آنها برسیم. زیرا امکانش وجود ندارد.

• چند پزشک متخصص و فوق تخصص در کشور داریم؟

کلانتری با بیان ایکه برای برطرف احتیاج کشور به پزشک متخصص، مطالعاتی را انجام داده ایم، اظهار کرد: در حال حاضر در تمام بیمارستان های کشور، اعم از خصوصی، دولتی، تامین اجتماعی و... و در قالب قراردادی، استخدامی، طرحی و... و. 37000 پزشک متخصص و فوق تخصص داریم که باید این تعداد به 62000 نفر برسد تا بتوانیم به شاخص 0.8 برسیم. بنابراین باید برای تربیت آنها برنامه ریزی گردد تا 30 هزار پزشک به مجموع پزشکان متخصص فعلی اضافه گردد.

• وضعیت اجرای ماندگاری و مقیمی پزشکان

وی درباره لزوم قرار دادن مشوق های اقتصادی، اداری مانند تسهیل شیف بندی ها و ساعات کاری و... برای پزشکان متخصص، جهت حضور در مناطق محروم و کم برخوردار، گفت: ما چنین مشوق هایی را داریم؛ مانند مشوق هایی که در زمینه پرداخت ماندگاری در مناطق محروم یا پرداخت مقیمی به پزشکان قرار داده شد. تامین امکانات رفاهی در طرح ماندگاری نیز از دیگر مشوق هایی است که وزارت بهداشت برای پزشکان قرار داده است؛ به طوری که دانشگاه ها را ملزم نموده ایم که حداقل امکانات رفاهی را برای زندگی متوسط باید برای متخصصان ایجاد نمایند؛ حال چه قرار باشد متخصص در داخل بیمارستان اقامت داشته باشد و چه خارج از بیمارستان. همچنین در ماندگاری، پرداخت ها بر اساس رشته و تخصص متفاوت بوده و از 170 هزار تومان تا دو برابر این عدد متغیر است. در عین حال در ماندگاری یک ضریب ترجیحی هم تعریف شده که به این معنی است که پزشکانی که به مناطق محروم می روند، اگر خدمتی را که K30 است، ارائه دهند، برای آنها میزان K در 1.6 ضرب می گردد. در طرح مقیمی هم مشوق هایی را برای پزشکان قرار داده ایم که از هر شیفیتی 500 هزار تومان تا 700 هزار تومان متفاوت است که این عدد علاوه بر حقوق و کارکرد پزشک به او پرداخت می گردد.

• پیگیری پزشکی از راه دور برای بیمارستان ها

کلانتری با اشاره به جزییات طرح مقیمی پزشکان در بیمارستان ها، گفت: در سال گذشته تغییراتی در مقیمی انجام دادیم؛ به طوری که مقیمی پزشکان را باید به بیمارستان ها آموزشی محدود نموده و اعلام کردیم که مقیمی باید فقط در بیمارستان های آموزشی و فقط برای کد 724 و 247 یعنی سکته مغزی و قلبی و برای مادران پرخطر وجود داشته باشد. مقیمی را بیشتر به سمت بیمارستان های درمانی بردیم و این طرح ساماندهی شد. بر روی حضور پزشکان و کارکردشان نیز سخت گیری هایی انجام شد. در عین حال سال جاری هم ساماندهی بیشتری در این زمینه انجام می دهیم؛ به طوری که به سمتی می رویم که با همکاری سازمان اورژانس کشور، دیسپچ پزشکان متخصص را به صورت متمرکز در 10 قطب ایجاد کنیم تا بعضی پزشکان در آنجا مستقر شده و بیمارستان ها را به صورت از راه دور و با امکانات تله مدیسین هدایت نمایند.

• استقرار پرونده الکترونیک سلامت در بیمارستان ها چه فایده ای دارد؟

مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت تاکید نمود: در عین حال سال جاری به دنبال راه اندازی بحث تله مدیسین هستیم. این اقدامات باعث صرفه جویی می گردد. بنابراین حتما نباید پزشک را در جایی مستقر کنیم، بلکه می توانیم با امکانات تله مدیسین از آنها بهره بریم که در جهان هم همین رخ داده است. به عنوان مثال در حوزه رادیولوژی یا پاتولوژی در جهان هم اینگونه عمل نموده اند؛ به طوریکه پزشک در مرکز یا بیمارستان بزرگ مستقر می گردد و خدمات را از همان جا ارائه می دهد. به عنوان مثال در حال حاضر که پرونده الکترونیک سلامت راه افتاده، می توان پرونده بیمار را به صورت الکترونیک به پزشک ارجاع داد و پزشک خدمت مشاوره ای خود را ارائه دهد. حال اگر تشخیص داد باید بر بالین بیمار حاضر گردد و برنامه حضورش را می چیند. این اقدامات باعث می گردد که با توجه به محدودیت منابع، هزینه ها را کنترل کنیم.

وی درباره استقرار پرونده الکترونیک سلامت در بیمارستان ها نیز گفت: پرونده الکترونیک سلامت در بیمارستان ها مستقر بود، اما در حال حاضر ارتقاء پیدا نموده است و قابلیت اتصال به سطح پایین تر یا سطوح موازی را هم دارد. بر این اساس پرونده الکترونیک فرد تشکیل می گردد و تمام سوابق بیمار در سطح یک، دو و سه ثبت می گردد. یعنی فرد به سطح یک مراجعه می نماید، پرونده الکترونیک سلامت برایش تشکیل می گردد و خدماتی که به او ارائه شده در پرونده ثبت می گردد. حال اگر فرد به متخصص ارجاع گردد، به سطح دو می آید و پزشک می تواند اطلاعات سطح یک بیمار را ببیند و اقدامات درمانی او هم در پرونده ثبت می گردد. نهایتا ممکن است بیمار به بیمارستان ارجاع گردد که باز هم همین فرآیند انجام می گردد. پرونده بستری که تشکیل شد، بیمار خدمات را دریافت و ترخیص می گردد و مجددا اطلاعات درمانش در پرونده الکترونیک سلامت ثبت می گردد.

• بیشترین کمبود پزشک متخصص در کدام رشته هاست؟

کلانتری در ادامه صحبت هایش با بیان اینکه بیشترین کمبود نیروهای تخصصی پزشکی در رشته هایی مانند رادیولوژی، پاتولوژی، جراحی اعصاب، به ویژه در شهرهای کوچک وجود دارد، گفت: البته گاهی این کمبودهای به دلیل گپ هایی که در چرخه توزیع است، به وجود می آیند. به عنوان مثال از زمانیکه طرح یک پزشک در یکی از شهرها تمام می گردد تا زمان توزیع مجدد، ممکن است کمبودهایی حس گردد، اما برنامه ریزی ما حل این کمبودهاست.

وی تاکید نمود: در عین حال ما متخصص را به شهری می فرستیم که بیمارستان در آن وجود داشته و پزشک قادر به ارائه خدمت باشد. به هر حال بیمارستان های کشور سطح بندی دارند و ما بر اساس سطح بندی، توزیع نیرو را انجام می دهیم. بر این اساس بیمارستان های کوچک فقط رشته های مادر مانند داخلی، اطفال، جراح عمومی و زنان را می خواهند. حال هر چه بیمارستان بزرگ تر و تخصصی تر می گردد، رشته های تخصصی هم در آن بیشتر می گردد. به عنوان مثال نمی توانیم به همه شهرهای کردستان، متخصص جراحی اعصاب دهیم، زیرا امکانات جراحی اعصاب وجود ندارد و فقط می توانند بیمار سرپایی ببینند. بر همین اساس سطح بندی نموده ایم. حال اگر بیماری احتیاجمند این خدمات بود یا با امداد هوایی یا با آمبولانس به صورت زمینی به سطح بالاتر ارجاع داده می گردد. بنابراین مبنای تامین و توزیع نیروی تخصصی انسانی، سطح بندی خدمات و نظام ارجاع است. بر همین اساس است که می گوییم تعداد پزشک متخصص باید از 37000 به 62000 نفر برسد. ما بر اساس سطح بندی خدمات، سطح بندی منابع و نظام ارجاع و پزشکی خانواده این را مطرح می کنیم.