پاویون ایران، آدمی با سرِ بزرگ ولی خالی از محتوا بود - وبلاگ بانیما

به گزارش وبلاگ بانیما، یک معمار درباره پاویون ایران در اکسپوی 2020 می گوید که کشور ما درست زمانی به فکر به انجام رساندن تدارکات حضور در اکسپو افتاد که کشورهای دیگر پاویون خود را تکمیل نموده بودند؛ به همین دلیل سازه آن، همانند آدمی با سر بزرگ بود که وقتی وارد آن می شدید، چیزی نمی دیدید.

پاویون ایران در اکسپو 2020 از ابتدای آغاز این رویداد با نقدهای متفاوتی به لحاظ محتوایی و بعضا معماری همراه بوده است؛ نقدهایی که ناهمخوانی محتوا و معماری را هدف قرار داده و مسائلی نظیر ناتوانی برقراری دیالوگ به وسیله آن را بیان می نماید.

به همین خاطر این بار با شهاب میرزاییان ـ معمار ـ که از اکسپوی 2020 تماشا نموده است، درباره پاویون ایران صحبت کردیم. او به وبلاگ بانیما می گوید: تیم اجرایی پاویون ایران در اکسپو 2020 شامل سازمان کارفرمایی یا همان سفارش دهنده پروژه، معمار و پیمانکار بود که در این دوره نسبت به گذشته از برگزاری مسابقه برای انتخاب تیم معماری گرفته تا نحوه مدیریت آنها و انتخاب پروژه ها خیلی رو به جلو بودند.

او ادامه می دهد: ولی یکی از مسائل اساسی ما این است که به خاطر کم تجربگی و نداشتن دانش کافی نسبت به حضور در چنین رویدادهایی، با حضور در این فضا، قابل رقابت با دیگر کشورها نیستیم. به عنوان نمونه، اگر پاویون ایران در اکسپو 2015 به لحاظ محتوا و برنامه جزو 10 تا 15 پاویون خوب بود، در این دوره حداقل 40 کشور به لحاظ محتوا، نحوه برخورد و ارائه آن چیزی که واقعیت کشورشان است، از ما جلوتر بودند.

ماهیت اکسپو و هدف حضورمان در آن را نمی دانیم

این معمار که برنده جوایزی در حوزه معماری بوده است، با بیان اینکه در ایران اطلاعات کافی درباره ماهیت اکسپو نداریم و هدف خود را از حضور در این رویداد نمی دانیم، ادامه می دهد: زمانی که سفارش دهنده کار از تیم ما درخواست کرد که در مسابقه شرکت کنیم، به همراه طراح پاویون مراکش حضور پیدا کردیم. زمانی که از این تیم مراکشی سوال شد وظیفه آنها چیست؟ شرح می دادند توسعه دهنده ای هست که سال ها است با دولت مراکش همکاری می نماید؛ به این صورت که ابتدا فراوری تم نموده، سناریو را تنظیم و بدین ترتیب معمار پروژه می تواند در قالب سناریو، کار را جلو ببرد.

میرزائیان تصریح می نماید: در پروژه های اکسپوی ایران، همه نقش ها از معمار خواسته می گردد که این امر به ناقص ماندن محتوا منجر می گردد؛ درواقع زمانی که طراحی محتوا هم بر عهده معمار گذاشته می گردد، ممکن است با محتوای او در فرایند اجرا مخالفت گردد، در نتیجه محتوایی هم که معمار ارائه داده، از بین می رود و محقق نمی گردد.

معماری پاویون ایران به عنوان یک پروژه معماری خوب بود

این معمار بعلاوه درباره معماری پاویون ایران عنوان می نماید: معماری پاویون ایران به عنوان یک پروژه معماری خوب بود و اگر بخواهیم معماری آن را به عنوان یک آرت گالری یا محلی برای نمایش ببینیم، مجذوب نماینده و دوست داشتنی است. اما این معماری نمی توانست در محل اکسپو جوابگو باشد؛ زیرا با اینکه ایده خوبی داشت ولی به خاطر سطح کوچک ارائه مکعب های ایجاد شده، قابلیت ارائه قوی برای بازدیدنمایندگان وجود نداشت و افراد تنها با نگاهی گذرا، به سرعت از محل پاویون دور می شدند.

او ادامه می دهد: پاویون های کشورهای دیگر سعی نموده اند با طراحی یک سلسله مراتب خوب، از حداکثر فضای پاویون خود استفاده نموده و با طی کردن فرایند و معرفی خوبی از کشورشان، بازدیدنمایندگان را وارد تعامل نمایند.

این معمار می گوید: زمانی که به فضای پاویون ایران وارد می شدید و آن را با سطح کشورهای دیگر مقایسه می کردید، تا حدی می توان گفت آبروریزی بود. به عنوان مثال در غرفه فروش، پارچه ای به چشم می خورد که با منگنه به سطح زمین دوخته شده و چشم انداز زشتی ایجاد نموده بود. مجموعه این موارد را که کنار هم بگذاریم، نتیجه می گیریم که پاویون ایران کاری که باید در اکسپو انجام می داد، انجام نداد. این امر موجب شد به لحاظ کیفیت از کشورهایی که به مقدار ما سوژه یا محتوا برای نمایش دادن ندارند، فاصله زیادی بگیریم.

از او سوال می کنیم که برای رویدادی چون اکسپو، بهتر است که طراحی محتوا را به چه کسی بسپاریم؟

می گوید: قطعا کیوریتور. تجربه خود ما در مواجهه با طراح پاویون مراکش این بود که معمار یک دانه تسبیح از افرادی است که در اکسپو کار می نمایند و بند اصلی، طراح محتوا است. ولی در ایران همه چیز بر عهده معمار گذاشته می گردد و بعدا به خاطر نداشتن برنامه ریزی درست با دخالت افراد نامربوط، بخشی از ایده اصلی معمار حذف شده و در محتوای اصلی خلل ایجاد می گردد که این امر منجر می گردد نه ایده معمار به انجام برسد و نه آن افرادی که قصد استفاده داشته اند، بهره ای ببرند.

در کشور ما همه چیز دقیقه نودی است

او شرح می دهد: خیلی از کشورها در فاصله زمانی زیادی از برگزاری اکسپو روی محتوا و ایده خود فکر می نمایند ولی در کشور ما همه چیز از تصمیم گیری درباره شرکت کردن در رویداد گرفته تا برنامه ریزی، دقیقه نودی می گردد و نتیجه هم چیزی خواهد بود که اکنون مشاهده می کنیم.

این معمار به همین خاطر مثالی می زند و می گوید: پیش از برگزاری این دوره از اکسپو، در حالی که تنها دو ماه به برگزاری آن مانده بود، با تیم ما بابت طراحی داخلی باکس ها تماس گرفتند که گفت وگویی با خانم نبیان هم به عنوان یکی از معماران پروژه داشتیم تا چنانچه قصد ورود به طراحی داخلی را داشتیم، با معماری همراستا باشد. ولی پس از آنالیز متوجه شدیم که امکان انجام این کار تنها در دو ماه وجود ندارد. در حالی که آن موقع کشورهای دیگر پاویون خود را تکمیل هم نموده بودند.

او ادامه می دهد: در نهایت این دوره فرصتی بود که از دست دادیم؛ چراکه حتی این دوره به لحاظ موقعیت مکانی نزدیک ترین اکسپو به ایران بود که تا به حال برگزار شده و این فرصت را داشتیم که نمایش خیلی بهتری داشته باشیم.

در اکسپو برنامه ریزی اهمیت دارد

چقدر ضروری است که محتوا و معماری پاویون ایران در اکسپو ایرانیزه گردد؟

می گوید: خیلی از کشورهایی که در اکسپو شرکت کردند، فارغ از اینکه فرم آنها چقدر بومی است و تا چه حد دید آوانگاردی دارند، ارائه ای کاملا بومی داشتند. به عنوان نمونه کشور قزاقستان در زمان انتظار بازدید مخاطبان از پاویون ، اجرای موسیقی و پایکوبی محلی داشت و به این صورت انتظار را برای بازدیدنمایندگان تلطیف می کردند؛ ضمن اینکه در آن فاصله زمانی فرهنگ بومی خود را به نمایش می گذاشتند.

این مسئله را با او در میان می گذاریم که گفته می گردد عروسک گردانی در محل پاویون ایران با معماری پروژه همخوانی نداشت. شرح می دهد: اینکه در غرفه ما عروسک گردانی گردد، ایرادی ندارد منتهی باید برنامه ریزی درست داشته باشیم. اگر کتاب اکسپو را مشاهده کنید، از روز اول تا روز آخر برنامه ریزی شده که در کدام نقطه چه اتفاقی رخ دهد. ولی من نمی دانم آیا برای پاویون ایران هم چنین پیش بینی از قبل شده است یا خیر؟

تأثیر اکسپو در معماری؟

میرزائیان بیان می نماید: معماری حرف خیلی جدی در اکسپو برای گفتن دارد؛ یعنی زمانی که در خیابان های اکسپو راه می روید، نخستین چیزی که مخاطب را جذب می نماید، مجذوب نمایندهیت کالبد یا حجمی است که آنجا قرار داده شده است. درواقع بازدیدنمایندگان اکسپو که ملیت های مختلفی دارند، نخستین برخوردشان با یک کشور، فرم معماری است؛ به همین علت معماری نمی تواند اولویت سوم یا چهارم اکسپو باشد.

او ادامه می دهد: البته در شرایطی ممکن است اولویت دادن بیش از حد به معماری، ما را از محتوی هم غافل کند؛ همچون افرادی که سرشان خیلی بزرگتر از تن آنها است؛ به این معنا که یک حجم خیلی عالی با ایده ای خیلی خوب وجود داشته باشد اما وقتی وارد آن شوید، ببینید پشت آن هیچ مفهومی نیست، این حجم صرفا یک پوسته بوده است. این امر مصداق پایون ایران بود؛ کالبدی که طراحی خوبی داشت ولی شاید به خاطر همین طراحی داخل آن هیچ چیزی نبود.

این معمار تصریح می نماید: ولی خیلی از کشورها همچون آلمان، کره جنوبی یا ژاپن حجم های خیلی خوبی داشتند و در عین حال وقتی وارد آنها می شدید، بیشتر غافلگیر می شدید، درواقع آن بنای بیرونی نمادی از اتفاقات خیلی بهتر در داخل آن حجم بود.

میرزائیان با بیان اینکه پروژه هایی که در اکسپو حضور پیدا می نمایند، سال به سال بهتر می شوند، می گوید: نسبت به دوره 2015 یا 2010، کشورها سعی نموده اند محتوا و ایده ای که ارائه می دهند، در نگاه اول مجذوب نماینده تر باشد و بخشی از تکنولوژی و حرفی که می خواهند بزنند را در قالب فرم معماری بیان نمایند.

او ادامه می دهد: پاویون ها، بناهای موقتی هستند که شاید جزئیات ساختمانی که قرار است 50 یا 10 سال عمر کند را نداشته باشند اما تنوع حجمی و بصری ای که ایجاد می گردد، در وهله اول موجب می گردد مخاطبان عامی که به این فضاها می آیند، به لحاظ ذهنی یک گام جلوتر بفرایند و در معرض فضاهای متنوع و متفاوتی قرار بگیرند که شاید خیلی تجربه ننموده باشند.