جشن دی گان ؛ روز میلاد خورشید یا خرم روز - وبلاگ بانیما

به گزارش وبلاگ بانیما، یکم دی ماه را با نام روز خور یا دی گان می شناسند؛ روزی که خورشید دوباره بعد از بلندترین شب سال، طلوع می نماید و باز به جهان زندگی می بخشد.

خرم روز روز اول از ماه دی است و به مناسبت برخورد نام روز با نام ماه که نام خداوند نیز بود، در ایران باستان جشن گرفته می شد. این روز، روزی بزرگ به حساب می آمد که از آداب و مراسم دینی و غیردینی مشحون بود. زرتشتیان، به ویژه پارسیان این روز را بسیار محترم شمرده و آن را دی دادار جشن می نامند. با ما همراه شوید تا درباره جشن دی گان بیشتر بدانیم.

آنچه باید درباره جشن دی گان یا خرم روز بدانید:

• جشن دی گان یا خرم روز چیست؟
• آداب جشن دی گان
• فلسفه واژه دی

جشن دی گان یا خرم روز چیست؟

آخرین شب آذرماه، بلندترین شب سال، آخرین روز آذر در سال شمسی و کوتاه ترین روز سال است. پیروان آیین مهر روز اول دی را روز تولد خورشید می دانستند؛ چون از این روز به تدریج خورشید بیشتر در آسمان می پاید و شب ها کوتاه تر و روزها بلندتر می گردد. از سال 1738 قبل از میلاد، یعنی در حدود 3,750 سال پیش، ایرانیان باستان روز اول دی ماه را جشن می گرفتند و در دوره ای از ادوار تاریخ، سال خود از شروع زمستان و ماه دی یا روز خورشید و ماه خداوند شروع می کردند؛ بدان معنی که در واقع اول دی ماه، مصادف با نوروز بود.

آداب جشن دی گان

دی یکی از صفات برجسته خداوند محسوب می گردد و از این جهت، اولین روز دی ماه از اهمیت و جایگاه ویژه ای در میان ایرانیان باستان برخوردار بوده است. بعلاوه میان ایرانیان باستان، به رغم اینکه همواره شب یلدا جایگاه ویژه ای داشته و همواره با مراسم های مخصوصش برگزار می شده است، همواره ترسی از شب نیز وجود داشته است؛ ترس از بلندترین شب سال، ترس از ظلمتی بیشتر از همواره و ترس از اینکه دیگر خورشید طلوع نکند. آن ها برای اینکه این ترس را فراموش نمایند، خود را با اعمال و مراسم شب یلدا مشغول می کردند و دور اقوام و دوستان جمع می شدند تا از شدت این ترس کاسته گردد. حال که بلندترین شب سال را تا صبح در کنار هم سپری نموده اند، صبح روز بعد آن (صبح روز یکم دی ماه) را روز خور یا دی گان می نامیدند و آن را تعطیل اعلام می کردند و خستگی بیداری شب گذشته را از تن به در می بردند.

بعلاوه در بعضی از کتب و منابع تاریخی آمده است که روز یکم دی ماه یا همان روز خور روز برابری و برادری و عدالت بشریت بوده است. در این روز تمام مردم، چه شاهان و رعیت لباسی ساده به تن می کردند تا همه در نظر یکسان و برابر به نظر برسند. هیچ کس در این روز حق دستور دادن به دیگری را نداشت و هر کس هر کاری را انجام می داد از روی میل و رضای خودش انجام می داد؛ نه آن که بخواهد دستور کسی را اجرا کند. بعلاوه در این روز کارهایی مثل جنگ و خونریزی و شکار، حتی در حد کشتن یک مرغ یا گوسفند ممنوع بوده و به شدت از انجام آن ها اجتناب می شده است.

ابوریحان بیرونی، دانشمند بزرگ در اثر ارزشمند خود با نام آثار الباقیه، درباره روز یکم دی ماه یا همان خرم روز می نویسد:

در این روز عادت ایرانیان چنین بود که پادشاه از تخت شاهی به زیر می آمد و جامه سپید می پوشید و در بیابان بر فرش های سپید می نشست…

پادشاه با دهقانان و برزیگران مجالست می کرد و در یک سفره با ایشان غذا می خورد و می گفت: من امروز مانند یکی از شما هستم و من با شما برادر هستم؛ زیرا قوام جهان به کارهایی است که به دست شما می گردد و قوام عمارت آن هم به پادشاه است…

من که پادشاه هستم با شما برزیگران برادر خواهم بود و مانند دو برادر مهربان خواهیم بود؛ به خصوص که دو برادر مهربان، هوشنگ و ویکرد چنین بودند…

فلسفه واژه دی

دی صفت از مصدر دا به معنی دادن و ساخت و آفریدن و به معنای دادار و آفریدگار است و در نامه های اوستایی اغلب به جای واژه اهورا مزدا به کار رفته است. اگر به نام باستانی هرکدام از 30 روز ماه توجه کنید، مشاهده می کنید که روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم هر ماه به نام دی نام گذاری شده که برای تشخیص این روزها از یکدیگر، هر یک به نام روز بعد از خود خوانده می شد و نخستین آن ها، اورمزد بود که آن نیز از نام های خداوند است.

بنابراین در دی ماه، روزهای اورمزد، دی به آذر، دی به مهر و دی به دین وجود داشت که این چهار روز به نام خدا نامیده شده اند. این موضوع سبب شده است تا کسانی چون نیبرگ و کریستن سن بر این باور باشند که این گونه تقسیم و نام گذاری، دلالت بر وجود هفته در گاهشمار و تقویم اوستایی دارد و از این طریق، آنان ماه را به چهار بخش تقسیم می نموده اند؛ گرچه این نظر ایراد و انتقادهای بسیاری در بر داشته و مورد قبول قرار نگرفته است.

واژه دی در اوستا، دَتهوش (Dat - Hush) یا دَزوه (Daz - Vah) نگاشته شده است که به معنای آفریدگار یا دادار آفریننده پنداشته می گردد و همواره برای اهورامزدا به عنوان صفت به کار می رفته است. این واژه از ریشه دا است که این خود در اوستا و فرس هخامنشی و سانسکریت در معنای آفریدن و ساختن و بخگرددن کرد پیدا می نماید؛ از این جهت واژه دی در ایران باستان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است.